DEPORT KARARI (SINIR DIŞI EDİLME) NASIL KALDIRILIR?

Deport kararı (sınır dışı edilme), idare mahkemesinde iptal davası açılarak kaldırılır. Bu şekilde deport kararına (sınır dışı edilme) karşı iptal davası açılırsa, dava sonuçlanana kadar yabancı kişi sınır dışı edilmez. Ayrıca genellikle hakkında deport kararı verilen kişiler için idari gözetim altına alınma kararı da verilir. Bu durumda her iki karara karşı itiraz edilmesi mümkündür. Yani hem deport kararı iptal edilebilir hem de kişinin geri gönderme merkezinden çıkarılması mümkündür.

İçindekiler

Deport Nedir?

Deport, bir kişinin bulunduğu ülkede vize veya vatandaşlık hakkı olmaksızın kalması ya da belirli nedenlerle yasal statüsünün iptal edilmesiyle zorla ülkeden çıkarılmasıdır. Bir başka deyişle, ülkede kalması yasal olarak mümkün olmayan kişilerin zorla sınırdışı edilmesine deport denir. 

Türkiye'de genellikle vizesi bulunmayan, kaçak durumda olan, çalışma izni olmadan çalışan, ülkeye giriş yasağı olmasına rağmen giriş yapanlar ve vize veya vize muafiyeti süresini 10 günden fazla aşanlar ya da vizesi iptal edilenler hakkında deport (sınırdışı) kararı verildiği görülür.

Deport (sınırdışı) işlemleri, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu 54. maddesinde düzenlenmektedir. Bu kanuna göre yabancı kişinin deport edilmesine neden olacak haller şunlardır:

  • Terör örgütü yöneticisi, üyesi, destekleyicisi veya çıkar amaçlı suç örgütü yöneticisi, üyesi veya destekleyicisi olanlar,
  • Türkiye’ye giriş, vize ve ikamet izinleri için yapılan işlemlerde gerçek dışı bilgi ve sahte belge kullananlar, 
  • Kamu düzeni veya kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar, 
  • Vize veya vize muafiyeti süresini 10 günden fazla aşanlar veya vizesi iptal edilenler, 
  • İkamet izinleri iptal edilenler, 
  • İkamet izni bulunup da süresinin sona ermesinden itibaren kabul edilebilir gerekçesi olmadan ikamet izni süresini on günden fazla ihlal edenler, 
  • Çalışma izni olmadan çalıştığı tespit edilenler, 
  • Türkiye’ye giriş yasağı bulunmasına rağmen Türkiye’ye geldiği tespit edilenler, 
  • İkamet izni uzatma başvuruları reddedilenlerden, 10 gün içinde Türkiye’den çıkış yapmayanlar, 
  • Uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından tanımlanan terör örgütleriyle ilişkili olduğu değerlendirilenler,. 
  • Türkiye’de bulunduğu süre zarfında geçimini meşru olmayan yollardan sağlayanlar, 
  • Türkiye’ye yasal giriş veya Türkiye’den yasal çıkış hükümlerini ihlal edenler ya da bu hükümleri ihlale teşebbüs edenler,
  • Uluslararası koruma başvurusu reddedilen, uluslararası korumadan hariçte tutulan, başvurusu kabul edilemez olarak değerlendirilen, başvurusunu geri çeken, başvurusu geri çekilmiş sayılan, uluslararası koruma statüleri sona eren veya iptal edilenlerden haklarında verilen son karardan sonra bu Kanunun diğer hükümlerine göre Türkiye’de kalma hakkı bulunmayanlar, 
  • 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun sınır dışı edilme başlıklı 59. maddesi kapsamında, sınır dışı edilmesi gerektiği değerlendirilen kişiler,

Yukarıda yer verilen durumlar, yabancı uyruklu kişinin deport edilmesine neden olabilecek hallerdir. Kanunen belirtilen bu durumların ihlali yabancı uyruklu kişinin deport yani sınır dışı edilmesine yol açacaktır.

Hakkında Deport (Sınır Dışı) Kararı Verilemeyecek Olan Kişiler

Hakkında deport (sınır dışı) kararı verilemeyecek olan kişiler şunlardır: 

  • Sınır dışı edileceği ülkede ölüm cezasına, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacağı konusunda ciddi emare bulunanlar, 
  • Ciddi sağlık sorunları, yaş ve hamilelik durumu nedeniyle seyahat etmesi riskli görülenler,
  • Hayati tehlike arz eden hastalıkları için tedavisi devam etmekte iken sınır dışı edileceği ülkede tedavi imkânı bulunmayanlar, 
  • Mağdur destek sürecinden yararlanmakta olan insan ticareti mağdurları, 
  • Tedavileri tamamlanıncaya kadar, psikolojik, fiziksel veya cinsel şiddet mağdurları.

Bir yabancı eğer yukarıda yer verilen şartlardan herhangi birini sağlıyorsa, yabancı hakkında sınır dışı kararı verilemez. Eğer sınır dışı kararı verilmişse, bu karar sınır dışı kararının iptali davası ile kaldırılabilir. Çünkü, bu durumlar yabancı kişinin deport edilmesinde sakınca bulunan haller olarak YUKK m.55'te düzenlenmiştir.

Deport (Sınır Dışı Edilme) Süreci Nasıl İlerler?

Deport (sınır dışı) süreci şu şekilde ilerler:

  • Deport (sınır dışı) kararı yabancı uyruklu kişinin kendisine, temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilir,
  • Eğer yabancı kişi hakkında deport kararı ile birlikte idari gözetim kararı da verilmişse, yabancı geri gönderme merkezine alınır.
  • Eğer yabancı kişi hakkında idari gözetim kararı bulunmuyor yalnızca deport kararı bulunuyorsa, yabancının Türkiye’yi terk etmesi için 15 günden az olmamak üzere 30 güne kadar süre verilir.
  • Deport kararı bulunan kişi bir hastaneye götürülerek sağlık muayenesi yapılır. 
  • Sonrasında yabancı uyruklu kişi, Göç İdaresi tarafından belirlenen yere götürülür. Burada deport (sınır dışı) kararının uygulanması için evraklar ve usuli işlemler yapılır.
  • Eğer yabancı uyruklu kişi geri gönderme merkezine alınmışsa ve deport kararına karşı tebliğinden itibaren 7 gün içinde iptal davası açılmamışsa, resmi işlemler tamamlandığında deport (sınır dışı) edilir. 

Önemle belitmek gerekir ki, eğer yabancı kişi aşağıda sayılan hallerden birisine tabi ise kişiye ülkeyi terk etmesi için süre verilmez ve bu kişi deport (sınır dışı) işlemlerinin yapılması için geri gönderme merkezine götürülür. Bu çerçevede doğrudan geri gönderme merkezine götürülecek kişiler şunlardır:

  • Yabancının kaçma ve kaybolma riski varsa,
  • Yabancının yasal giriş veya yasal çıkış kurallarını ihlal etmişse,
  • Yabancı sahte belge kullanmışsa,
  • Yabancı asılsız belgelerle ikamet izni almaya çalışmış veya almışsa,
  • Yabancı, kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturuyorsa.

Deport Kararını Kaldırma Yolları Nelerdir?

Deport kararı, kararının yabancıya tebliğinden itibaren 7 gün içinde iptal davası açarak kaldırılır. Bu dava ilgili idare mahkemesinde açılır ve dava sonuçlanana kadar kişi Türkiye'den sınır dışı edilemez.

Bir diğer deport kararı kaldırma yolu ise meşruhatlı vize almaktır. Ancak uygulamada meşruhatlı vize başvurularından çoğunlukla olumlu sonuç alınamadığından bu yol pek tercih edilmez. Dolayısıyla ilk yapılması gereken deport kararına karşı süresi içinde iptal davası açmaktır.

İptal Davası ile Deport Kaldırma

Deport kararı, deport (sınırdışı) kararını veren valiliğin bulunduğu idare mahkemesinde iptal davası açılarak kaldırılır. Bu dava sınır dışı kararının tebliğ edilmesinden itibaren 7 gün içinde açılmalıdır. Aksi halde kişinin dava açma hakkı ortadan kalkar. Bu sebeple hakkında deport (sınırdışı) kararı verilen yabancıların hızlı hareket etmesi gerekir. 

DİKKAT: Uygulamada genellikle kişlere deport (sınırdışı) kararına karşı iptal davası açılması için verilen 7 günlük süre beklenmeden kişilerin sınırdışı edildiği görülmektedir. Bu sebeple karar kendisine ulaşan yabancının hemen bu karara karşı iptal davası açarak sınırdışı işlemlerinin durdurması önerilir!

Deport (sınırdışı) kararının kaldırılması için açılan iptal davasında, sınırdışı işleminin usuli eksiklikler sebebi ile geçerli olmadığı öne sürülebilir. Bununla birlikte, yabancı kişinin hakkında deport kararı verilemeyecek kişilerden olduğu gibi esasa yönelik pek çok hukuki argüman sunulabilir. Örneğin kişinin deport edilmesi halinde kendi ülkesinde ölüm cezasına, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacağı belirtilebilir.

Yine bir başka örnek olarak yabancının ciddi sağlık sorunları, yaş ve hamilelik durumu nedeniyle seyahat etmesi riskli görülen kişilerden olduğu öne sürülebilir. Sayılan örneklere benzer şekilde iptal davasında öne sürülen gerekçeler hukuki bir şekilde ifade edilmelidir. Bu şekilde yabancı hakkında verilen sınırdışı kararı iptal edilebilir.

DİKKAT: İptal davasının kanunen 15 gün içinde sonuçlandırılması gerekir. Ancak uygulamada bu davaların 4-12 ay arasında sürdüğü görülmektedir.Bu noktada dava ne kadar sürerse sürsün, dava sonuçlanana kadar yabancının sınır dışı edilmeyeceği unutulmamalıdır.

Deport (sınırdışı) kararına karşı iptal davası açılması aşamasında davanın kanunen belirlenen usullerde açılması son derece önemlidir. Bununla birlikte dava dilekçesinde kişinin neden deport edilmemesi gerektiğine dair iddiaların da hukuki şekilde ifade edilmesi gerekir. Aksi halde yapılan başvuru doğrudan usulden reddedilebilir veya dava sonucunda sınırdışı kararı kesinleşebilir. Dolayısıyla usuli işlemlerin doğru yapılması için deport kararı verildiğinde hızlıca hareket edilmesi ve alanında uzman bir avukata danışılması faydalı olacaktır.

Deport Sorgulama

Deport sorgulama, ilgili kişi veya kişilerce Türk Konsolosluklarına başvurularak ya da sınır kapılarına müracaat edilerek yapılır. Ancak bu yol yerine yabancı kişilerin vekalet vererek avukat ile deport sorgulama işlemini yapması mümkündür.

İdari Gözetim Kararı ve Karara İtiraz

İdari gözetim kararı, hakkında sınır dışı edilme kararı bulunan yabancıların sınır dışı işlemleri tamamlanana kadar geri gönderme merkezinde tutulmasıdır. Hakkında idari gözetim kararı verilen kişiler belirlenen geri gönderme merkezlerinde özgürlüklerinden alıkonulurlar. Yabancı uyruklu kişinin deport işlemleri tamamlanana kadar geri gönderme merkezinde kalmaması için idari gözetim kararına itiraz edilmelidir. Yapılan itiraz kabul edilirse, kişi geri gönderme merkezinden çıkarılır.

İdari gözetim kararına itirazlar ilgili Sulh Ceza Hakimliğine dilekçe ile başvurularak yapılır. Bu başvuruda, hakkında idari gözetim kararı verilen yabancının deport işlemleri tamamlanan kadar özgürlüğünden alıkonulmasının hukuki olmadığı gerekçeli şekilde izah edilmelidir.

Türkiye'de kişi hakkında idari gözetim kararı verilmişse, bu kişiler geri gönderme merkezlerine alınır. Türkiye'de bulunan ve yabancıların gönderilebileceği geri gönderme merkezleri şunlardır:

  • İstanbul’da; Silivri, Tuzla ve Çatalca (Binkılıç),
  • İzmir’de; Çiğli,
  • Ankara’da; Akyurt,
  • Kocaeli’nde; İzmit,
  • Malatya’da; Yeşilyurt 1 ve Yeşilyurt 2,
  • Edirne’de; Sarayiçi,
  • Şanlıurfa’da; Eyyübiye,
  • Van’da; Edremit,
  • Niğde’de; Bor,
  • Muğla’da; Ula,
  • Kütahya’da; Merkez,
  • Kırklareli’nde; Pehlivanköy,
  • Kayseri’de; Kocasinan,
  • Iğdır’da; Merkez,
  • Gaziantep'te; Oğuzeli,
  • Erzurum’da; Aşkale 1 ve Aşkale 2,
  • Çankırı’da; Merkez,
  • Çanakkale’de; Ayvacık,
  • Bursa’da; Osmangazi,
  • Balıkesir’de; Bandırma,
  • Aydın’da; Efeler,
  • Antalya’da; Döşemealtı,
  • Ağrı’da; Merkez,
  • Adana’da; Sarıçam.

DİKKAT: Önemle belirtmek gerekir ki idari gözetim kararı ile deport kararı birbirinden farklıdır. İdari gözetim kararı kişinin geri gönderme merkezine alınmasıdır. Deport ise kişinin ülkeden zorla çıkarılmasıdır. Bu kapsamda idari gözetim kararına itiraz edilmesiyle sınır dışı yani deport işlemleri durdurulamaz veya kaldırılamaz. İdari gözetim kararına itiraz ile yabancı kişi yalnızca geri gönderme merkezinden çıkarılabilir. Yabancı kişi hem geri gönderme merkezinden çıkmak hem de deport kararının durdurulmasını istiyorsa, deport kararının kendilerine tebliğinden itibaren 7 gün içinde iptal davası açmalı ve idari gözetim kararına da itiraz etmelidir. Bu şekilde deport işlemleri durdurulur ve kişi dava sona erene kadar sınırdışı edilemez.

Eğer idari gözetim kararına itiraz edilir ve yabancı kişi geri gönderme merkezinden çıkarılırsa, yabancı hakkında birtakım yükümlülükler getirilebilir. Bunlara uygulamada alternatif yükümlülükler adı verilir. Yani kişinin geri gönderme merkezinde özgürlüğünden alıkonulması yerine kişinin bu yükümlülükleri özgürce yerine getirmesi gerekir. İdari gözetim kararı yerine getirilebilecek alternatif yükümlülükler şunlardır:

  • Belirli adreste ikamet etme,
  • Belirli sürelerde İl Göç İdaresine giderek imza atma,
  • Bildirimde bulunma,
  • Aile temelli geri dönüş,
  • Geri dönüş danışmanlığı,
  • Kamu yararına ilişkin hizmetlerde gönüllü olarak görev alma,
  • Teminat yatırma,
  • Elektronik izlenme.

İdari gözetim kararına itiraz edildiğinde, eğer itiraz kabul olursa kişi geri gönderme merkezinden çıkarılır. Ayrıca gerek görülürse, kişi özgürken yukarıda yer verilen yükümlülükleri yerine getirmesi beklenir. Ancak kişi geri gönderme merkezinden çıkarıldığında bu yükümlülükler verilmeyedebilir.

Sonuç

Deport kararı (sınır dışı edilme) kaldırılması işlemi, yabancı kişinin zorla sınırdışı edilmesidir. Yabancı kişi hakkında her ne sebeple olursa olsun verilen deport kararına karşı iptal davası açılması mümkündür. Bu dava açılırsa, yabancının deport yani sınır dışı işlemleri durur. Bir başka deyişle dava sürerken yabancı kişi sınır dışı edilemez. Aynı şekilde kişi eğer geri gönderme merkezine alınmışsa, geri gönderme merkezinden çıkarılması için Sulh Ceza Hakimliğine itiraz edilebilir. İtiraz olumlu sonuçlanırsa, kişi geri gönderme merkezinden çıkarılarak özgürlüğüne kavuşur. Ancak tüm bu işlemlerden sağlıklı sonuç almak için alanında uzman bir avukata danışılması faydalı olur.