FCA TESLİM ŞEKLİ (FREE CARRİER)
FCA teslim şekli, satıcının gümrük vergileri ve masrafları dahil olmak üzere gümrük işlemlerini tamamlaması ve sonrasında malları kendi işyerine, belirlenen teslim noktasına veya alıcının belirlemiş olduğu taşıyıcıya teslim ettiği teslimat türüdür. Bu teslim şeklinde satıcının, alıcıdan veya taşıyıcıdan on-board konşimento alması zorunludur. FCA teslim şeklinde sigorta alıcıya veya satıcıya ait değildir. Çünkü bu teslim şeklinde sigorta zorunluluğu yoktur. Ayrıca bu teslim şeklinde alıcının ve satıcının sorumlulukları da İNCOTERMS kurallarına göre belirlenir.
Yazımızda FCA teslim şekline dair tüm bu hususlar ayrıntılı olarak açıklanmıştır.
FCA TESLİM ŞEKLİ NEDİR?
FCA teslim şekli, satıcının malların gümrük işlemlerini tamamladıktan sonra malları kendi işyerine, belirlenen teslim noktasına veya alıcının belirlemiş olduğu taşıyıcıya tevdi ederek teslimat yaptığı teslim şeklidir. Dolayısıyla FCA teslim şekli uygulamada “belirlenen yerde ana taşıyıcıya teslim” olarak da bilinir.
FCA teslim şeklinde dikkat edilmesi gereken en önemli husus, satıcının, alıcıdan veya taşıyıcıdan konşimento almasının zorunlu olmasıdır. Satıcının alacağı konşimento, on-board konşimentodur. On-board konşimento, genellikle ithalatçıların ve bankaların kabul ettiğ ve malın yüklendiğine dair ibare bulunan konşimento türüdür.
DİKKAT: FCA teslimat şeklinde on-board konşimento zorunluluğunun bulunması esasen akreditifli ödemeler için getirilmiştir.
Akreditifli ödeme, satıcının mallara ilişkin şart ve detayları içeren belgeleri ibraz etmesi halinde, alıcı taraf bankasının mal bedelini ödemeyi taahhüt ettiği ödeme yöntemidir. FCA teslim şeklinde akreditifli ödeme, belirlenen sürede ve şartlarda mallar alıcıya ulaştığında ödemenin yapılmasını sağlar. Bu şekilde alıcı malların teslimi olmadan ödeme yapılmamasını, satıcı ise malları teslim ettiğinde ödeme almasını garanti altına almış olur.
2020 İncoterms kurallarına göre FCA teslim şekli deniz ve kara yolu olmak üzere iki farklı kategoriye alınmıştır.
FCA Teslim Şeklinde Deniz Yolu Taşımacılığı
FCA teslim şekli denizyolu taşımacılığında, satıcının esas yapması gereken malların limanda teslim edilmesidir. Bu şekilde mallar teslim edildiğinde satıcının sorumluluğu ortadan kalkar. Sonrasında ise konşimento yani taşıma senedi taşıyıcı firma tarafından satıcıya teslim edilir.
FCA teslimat şeklinde, satıcı malları belirlenen yere veya alıcının seçtiği taşıyıcıya bıraktığında, artık hasar ve risk sorumluluğu alıcının üstüne geçer. Dolayısıyla satıcının bu görevini yerine getirmesinden itibaren artık doğacak masraflar da alıcıya ait olacaktır. Bir başka deyişle satıcı malları taşıyıcıya bıraktığı andan itibaren taşıma masrafları da alıcıya aittir.
Bu şekilde malların ihracat ülkesindeki limana varış anına kadar yapılan taşımalarda sorumluluk satıcıya aittir.
FCA Teslim Şeklinde Kara Yolu Taşımacılığı
FCA teslim şekli karayolu taşımacılığında, satıcı tarafından malın taşıyıcıya teslim edilmesi ile artık sorumluluk alıcıda olacaktır. Ancak önemle belirtmek gerekir ki eğer ara taşıma varsa burada sorumluluk yine satıcıya ait olacaktır.
Örneğin, sözleşmeye konu malların taşıyıcısı İstanbul’da ise, Balıkesir’den taşıyıcının bulunduğu İstanbul gümrüğüne kadar sorumluluk yine satıcının olacaktır. Buna uygulamada ara taşıma denilmektedir.
FCA TESLİM ŞEKLİ ÖZELLİKLERİ
FCA teslim şekli özellikleri şunlardır:
- Malların ambalajlama, işaretleme veya kontrollerini satıcı yani ihracatı yapar,
- Malların çıkış gümrüğündeki işlemlerini satıcı yapar ve vergilerini öder,
- Taşıyıcı ile taşıma sözleşmesini ve ana taşıyıcıya malların yüklenmesi işlemlerini alıcı yapar.
- Malların iç taşıma ve yükleme işlemlerini satıcı yapar,
- Malların iç taşımasını ve asıl (ana) taşımasını satıcı yapar,
- Malların varış yerindeki gümrük, vergi işlemleri ve bunlara ilişkin ödemeleri alıcı yapar,
- Malların varış yerinde boşaltılması işlemlerini alıcı yapar,
- Mallar deniz, kara, hava ve demiryolu ile taşınabilir.
FCA teslimat şeklinde kanunlarla birlikte uygulamada gelişen bazı haller vardır. Bu haller dikkate alınarak işlem yapılmasında fayda vardır:
- Uygulamada çoğunlukla taşıyıcı ile taşıma sözleşmesini alıcı yapmaktadır. Bu noktada masrafları da alıcı karşılar. Ancak kara ve hava yolu ile yapılan taşımalarda, satıcı taraf alıcı ve taşıyıcıya masraflar hariç olmak üzere destek olur. İşte bu tür durumlarda sözleşmeye nakliye deposunun yazılması faydalı olacaktır. Zira iç taşımalarda sorun yaşanmaması adına bu hükümler elverişli olacaktır.
- Uygulamada genellikle ithalatçılar birden fazla tedarikçi ile anlaşır. Bu şekilde her bir tedarikçiden gelen mallar öncelikle tek bir noktada toplanır ve ortak yükleme yapılır. Kısacası malların ana taşıması için malların taşıyıcıya teslimi tek bir noktada olur.
- Uygulamada on-board ibareli konşimentonun mutlaka alınması gerekir. Zira akreditifli satışlarda konşimento eksik olursa akreditif iptal bile edilebilir.
DİKKAT: Söz konusu teslimat türünün, navlun sözleşmesinin veya ithalat ya da ihracat sözleşmelerinin hazırlanması için hukuki destek almakta fayda vardır. Aksi halde ticari ilişkide öngörülemeyen sorunlar çıkarak teslimat gecikebilir veya hasar görebilir. Ayrıca ileride doğabilecek uyuşmazlıklarda yine bu sözleşmeler esas alınarak yargılama yapılır. Bu anlamda alanında uzman bir deniz ticareti avukatına danışılması faydalı olacaktır.
FCA TESLİM ŞEKLİNDE SATICININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ
FCA teslim şeklinde satıcının yükümlülükleri şunlardır:
- Sözleşme konusu malların ve gerekli belgelerin hazırlanması (belgeler fiziki ya da dijital olarak hazırlanabilir),
- İhracat yapılmasına ilişkin olarak gümrük işlemlerini, vergilerini ve masraflarını tamamlamak,
- Sözleşme konusu malların hazırlanması, kontrol edilmesi, ölçülmesi, tartılması, işaretlenmesi ve bunlara ilişkin masrafların ödenmesi,
- Taşıyıcıdan on-board konşimento belgesi istenmesi,
- Fatura, çeki listesi gibi diğer ihracat belgelerinin düzenlenmesi,
- Alıcının bir taşıyıcı ile taşıma sözleşmesi yapması için gerekli olan bilgi ve belgelerin alıcıya sunulması,
- Malların ana taşıyıcıya teslimine kadarki sürede, hasar ve risklerin üstlenilmesi,
- Eğer alıcı bir sigorta sözleşmesi yapacaksa, bu sözleşme için gerekli bilgi ve belgelerin alıcıya verilmesi,
- Alıcının malları gemiden teslim alması için, alıcıya bildirimde bulunulması.
FCA TESLİM ŞEKLİNDE ALICININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ
FCA teslim şeklinde alıcının yükümlülükleri şunlardır:
- Sözleşmede belirtilen mal bedelinin satıcıya ödenmesi,
- Sözleşmede belirtilen yere mallar ulaştığında malların teslim alınması,
- Satıcının malları teslim etmesi üzerine, bu andan sonraki tüm hasar ve risk sorumluluğunu üstlenmek,
- Malların taşınması için bir taşıyıcı ile taşıma sözleşmesi düzenlemek ve buna ilişkin masrafları ödemek,
- Satıcının malları teslim ettikten sonra düzenlediği teslim belgesini almak,
- Satıcının ihracata ilişkin gümrük işlemlerini tamamlaması için gerekli olan bilgi ve belgeler varsa, bunları satıcıya sunmak,
- İthalat işlemine dair gerekli işlemleri yapmak ve masrafları ödemek,
- Mallar alıcıya bırakıldıktan sonraki işlemler için masrafları üstlenmek
- Satıcın malları teslim edebilmesi için teslimat yapılacak yeri ve saati önceden satıcıya bildirmek.
FCA NASIL HESAPLANIR
FCA teslim şeklinde fiyat hesaplaması, malın maliyeti, paketleme, işaretleme, yükleme, nakliye, ihracat gümrük masrafı, sigorta ve kar payı gibi kriterler üzerinden yapılır.
FCA teslimat şekli fiyat hesaplamasında yukarıda belirtilen masraflar toplanarak tahmini bir bedel öngörülebilir. Ancak tüm bu hususların net hesabının yapılabilmesi için sözleşme şartları incelenmelidir.
FCA TESLİM ŞEKLİNDE SİGORTA
FCA teslim şeklinde sigorta alıcıya veya satıcıya ait değildir. Çünkü bu teslim şeklinde sigorta zorunluluğu yoktur. Ancak, alıcı ve satıcının anlaşmasıyla sigortayı kimin yaptıracağı belirlenebilir.
FCA TESLİM ŞEKLİ SATIŞ SÖZLEŞMESİ VE AVUKATIN ÖNEMİ
Ticari ilişkilerde teslim şekli belirlenmesiyle, tek başına alıcı ve satıcı arasında sözleşme kurulmuş olmaz. Çünkü teslim şekilleri temel olarak teslimata ilişkin malların taşınması, teslimi gibi aşamalarda, tarafların sorumluluklarının ve yapılan işlemlerin maliyetlerini kimin üstleneceğini ifade etmektedir. Geri kalan konular hakkında teslim şeklinin dışında belirlemeler yapılması gerekir.
Bu bağlamda ticari ilişkiye uygun bir ihracat veya ithalat sözleşmesinin düzenlenmesi ve bu sözleşmeye uygun bir teslim şeklinin belirlenmesi gerekir. Aksi halde ticari ilişkinin sürdürülmesinde anlaşmazlıklar ortaya çıkabileceği gibi uyuşmazlık halinde durum mahkemelere taşınarak ticari zararlar ortaya çıkabilir.
Tüm bu hususlardan anlaşılacağı üzere ticari faaliyetlerin düzenlenmesi, sözleşmelerin hazırlanması ve gerekli diğer usuli işlemlerin eksiksiz yapılabilmesi için alanında uzman bir ticaret hukuku avukatına danışılması önerilir.
SONUÇ
FCA teslimat şekli, ticari sözleşmede teslimatın nasıl, ne şekilde ve masrafları kime ait olacak şekilde yapılacağına dair düzenlemedir. Bu düzenlemede tarafların hak ve yükümlülükleri, ticari anlaşmanın sınırları gibi çeşitli unsurlar belirlenir. Söz konusu hususların belirlenmesi açısından alanında uzman bir ticaret hukuku avukatına danışılması önerilir.