NAVLUN SÖZLEŞMESİ

Navlun sözleşmesi, navlun bedeli karşılığında taşıyanın eşya veya malları belirlenen yere ulaştırmayı taahhüt ettiği sözleşme türüdür. Navlun sözleşmesinde, sözleşmeye konu mal veya eşyanın hangi bedelde, hangi noktaya, hangi zamanda ve ne ücrette taşınacağı belirlenir. Ayrıca navlun sözleşmesinin, kırkambar sözleşmesi, charter (çarter) sözleşmesi, yolculuk çarteri sözleşmesi ve tam-kısmi çarter sözleşmesi olmak üzere 4 türü bulunur. Yazımızda tüm bunlar ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

Navlun Nedir?

Navlun, deniz yolu ile yapılan eşya taşımaları için taşıma hizmetinin karşılığı olarak gemi şirketine ödenen ücrettir. Deniz ticaretinde ise navlun temel olarak taşımacılık ücreti olarak bilinir.

Navlun ücretinin içinde taşımacılık hizmetinin yanında pek çok hizmet bulunur. Taşımacılık hizmetinin yanında navluna dahil olan hizmetler şunlardır:

• Taşıma araçları,

• Yükleme ve boşaltma ücretleri,

• Sigorta ücretleri,

• Gümrük ücretleri (uluslararası taşımacılık hizmetlerinde),

• Navlun hesaplama ücretleri,

• Köprü ve benzeri yol ücretleri,

• Diğer ek hizmetler.

Navlun içerisine taşımacılık hizmeti dışında dahil olan tüm hizmetler navlun sözleşmesinde belirtilir.

Navlun Bedeli Nedir?

Navlun bedeli, deniz yolu ile yapılan eşya taşımalarında gemi şirketine ödenecek ücretin bütünüdür. Bu bedel içerisinde temelde taşıma ücreti olmak üzere navlun sözleşmesinde belirtilen tüm hizmetler bulunur.

Freight Collect Nedir?

Freight collect, sevkiyatta ödemenin alıcı tarafından yapılmasını ifade etmektedir. Yani freight collect usulünde ödeme, sevkiyat konusu eşya teslim alınırken yapılır. 

Freight Prepaid Nedir?

Freight prepaid, sevkiyatta ödemenin gönderen tarafından önceden yapılmasını ifade etmektedir. Yani freight prepaid usulünde ödeme, sevkiyat konusu eşya yola çıkmadan veya yola çıktığında yapılır.

Navlun Nasıl Hesaplanır?

Navlun, taşınacak yükün boyutu, türü, ağırlığı, niteliği ve taşıma mesafesi esas alınarak hesaplanır. Navlun hesaplanırken en temelde hacimsel ağırlık ve mesafeye dikkat edilir.

Dolayısıyla navlun bedeli, taşıma süresine, geminin dolu ya da boş dönmesine, taşıma firmasının niteliğine, taşıma firmasının hizmet kalitesine göre değişebilir. 

Navlun Sözleşmesi Nedir

Navlun sözleşmesi, deniz yoluyla eşya taşımacılığı için gönderici ve taşımacı arasında yapılan sözleşme türüdür. Navlun sözleşmesi ile gönderici taraf navlun bedeli ödeyeceğini, taşıyıcı ise gemi ile eşyayı taşımayı ve belirlenen yere ulaştırmayı taahhüt eder.

Navlun sözleşmeleri kanunlarımızda herhangi bir şekil şartına bağlanmamıştır. Yani taraflar bu sözleşmeyi kurumlar aracılığıyla yapmak yerine adi yazılı şekilde de yapabilirler. Ancak taraflar arasında bir şekil şartı (örneğin noterden düzenlenme şeklinde) konulmuşsa, bu şekil şartı yerine getirilmelidir.

Önemle belirtmek gerekir ki Hukuk Muhakemeleri Kanunu m.200 gereğince değeri 2500,00 TL’yi geçen sözleşmenin ispatında senetle ispat kuralı uygulanacaktır. Navlun sözleşmelerinde belirlenen bedeller bundan çok daha yüksek olduğundan sözleşmelerin ispat kolaylığı açısından kurumlar aracılığıyla yapılmasında fayda vardır. Nitekim ileride doğabilecek uyuşmazlıklar noktasında bu husus önem taşır.

Navlun sözleşmesinde bulunması gereken hususlar temel olarak şunlardır:

• Taşıyan ve taşıtan tarafların ticaret unvanı ve iletişim bilgileri,

• Taşınacak mal veya eşyanın cinsi,

• Taşınacak mal veya eşyanın tonajı ve ağırlık hacmi,

• Taşınacak mal veya eşyanın yük adeti,

• Taşıyıcı geminin çıkış ve varış yeri,

• Navlun bedeli ve bedelin ödenme şekli,

• Taşıma işinin nasıl yapılacağı ve teslimatın ne şekilde yapılacağı,

• Sözleşme tarihi,

• Taşınacak olan eşya veya mala ilişkin taşıma şartı ve diğer özel şartlar.

Navlun sözleşmelerinde eğer gemi taraflarca belirlenmişse ve sözleşmeye ikame ve aktarma şartı konulmuşsa, eşyayı veya malı taşıyan taraf başka bir gemi ile taşımacılığı yapabilir. İkame veya aktarma şartına uygulamada substitution clause veya transhipment clause adı verilir.

Navlun sözleşmesinde ikame şartı, navlun sözleşmesinde kararlaştırılan gemiden farklı bir gemi ile taşımacılığın yapılabilmesine olanak sağlayan hükümdür.

Navlun sözleşmesinde aktarma şartı, navlun sözleşmesinde taşıyan tarafın seyir sırasında gemiden gemiye eşya yükleme hakkı veren hükümdür.

DİKKAT: Türk hukukuna göre navlun sözleşmesi, sözleşme tipi çerçevesinde eser sözleşmesi olarak kabul edilir. Dolayısıyla bu sözleşmelerde temel olarak Uluslararası sözleşmeler dikkate alınır. Eğer uluslararası anlaşmaların alanına girmeyen bir durum mevcutsa, Türk Ticaret Kanunu hükümleri uygulanır. Türk Ticaret Kanununda konuya ilişkin hüküm bulunmuyorsa bu defa Türk Borçlar Kanunu’nun eser sözleşmesine ilişkin hükümleri kıyasen uygulama alanı bulur.

Navlun sözleşmesinin kanunlara uygun olarak hazırlanması ve taşıma ilişkisinin hukuki olarak tüm kapsamıyla sözleşmede açık bırakmadan düzenlenmesi gerekir. Zira bu durum hem taşıma işinin sorunsuz ve beklenen şekilde yapılmasını sağlayacak hem de ileride doğabilecek uyuşmazlıkları önleyecektir. Öyle ki uyuşmazlık doğsa bile yine ilk bakılacak yer hazırlanan navlun sözleşmesi olacaktır. Bu anlamda gerek sözleşme hazırlanması gerekse doğacak uyuşmazlıklarda alanında uzman bir deniz ticareti avukatına danışılması faydalı olacaktır.

Navlun Sözleşmesi Türleri

Navlun sözleşmesi türleri şunlardır:

• Kırkambar Sözleşmesi

• Charter (Çarter) Sözleşmesi.

• Yolculuk Çarteri,

• Tam-kısmi Çarter Sözleşmesi,

Navlun sözleşmesi, deniz yolu ile eşya taşımaları için yapılan sözleşme türüdür. Eşyayı veya malı taşıtan taraf, taşıma işlemi karşılığında mutlaka navlun bedeli ödemek zorundadır. Navlun bedeli karşılığı yapılmayan taşımalar, navlun sözleşmesi olarak kabul edilmezler.

Kırkambar Sözleşmesi Nedir?

Kırkambar sözleşmesi, sözleşmede taşıyan tarafın navlun bedeli karşılığında ayırdedilen eşyayı deniz yoluyla taşımayı üstlendiği sözleşme türüdür.

Kırkambar sözleşmesi 6102 sayılı TTK m. 1138’de şu şekilde düzenlenmiştir:

“(...)Kırkambar sözleşmesinde ayırt edilmiş eşyayı, denizde taşımayı üstlenir.(...)”

Navlun sözleşmesinde ikame şartı, navlun sözleşmesinde kararlaştırılan gemiden farklı bir gemi ile taşımacılığın yapılabilmesine olanak sağlayan hükümdür. Navlun sözleşmesinde aktarma şartı, navlun sözleşmesinde taşıyan tarafın seyir sırasında gemiden gemiye eşya yükleme hakkı veren hükümdür.

Kırkambar sözleşmelerinde ise ikame veya aktarma şartlarının herhangi bir önemi yoktur. Çünkü kırkambar sözleşmesinin niteliği gereği beklenen şey yalnızca eşyanın belirlenen sürede, hasarsız ve güvenli olarak teslimidir. Dolayısıyla kırkambar sözleşmeleri genellikle düzenli hat taşımacılıklarında görülür. Tüm bunlar kırkambar sözleşmesi ile yolculuk çarteri arasındaki en temel farkı oluşturlar.

Charter (Çarter) Sözleşmesi

Charter (çarter) sözleşmesi, eşyanın taşınması ile birlikte gemi tahsis taahhüdü içeren taşıma sözleşmesi türüdür. 

Charter (çarter) sözleşmesi ile kırkambar sözleşmesinin temel farkı da budur. Charter (çarter) sözleşmesinde eşyanın veya malın hangi gemi ile taşınacağı ve hatta eşyanın geminin hangi bölümünde taşınacağı da belirtilerek özel olarak hüküm altına alınır. Buna uygulamada eşyanın veya geminin ferdileştirilmesi de denilir.

Yolculuk (Sefer) Çarteri Sözleşmesi

Yolculuk çarteri sözleşmesi, navlun bedeli karşılığı taşınacak olan eşyayı geminin tamamı ya da belirli bir kısmını taşıtana tahsis ederek taşıyanın taşıma borcunu üstlendiği sözleşme türüdür. Yolculuk (sefer) çarteri sözleşmesi uygulama en sık karşılaşılan çarter sözleşmesi türüdür. 

Yolculuk çarteri sözleşmesinde navlun bedeli yapılacak olan sefere göre hesap edilir. Bu sözleşme türünde geminin tüm teknik ve ticari kontrolü taşıyan tarafta bulunduğundan dolayı, geminin sefere elverişli olup olmamasından kaynaklanan hususlardan da taşıyan sorumludur.

Yolculuk çarteri sözleşmesinde eşyayı veya malı taşıyacak gemi ismen belirlenir ve taşıtan kişiye tahsis edilir. Geminin belirlenmesinde kastedilen husus esasen geminin niteliklerine ait bir belirlemedir. Bu belirlemeyi genellikle taşıtan taraf yapar ve niteliğe uygun bir gemi talep eder.

Bu şekilde eğer gemi belirlenmiş olmasına karşın, başkaca bir gemi ile yükleme ya da aktarma yapılırsa sözleşmeye aykırılık oluşur. Dolayısıyla sözleşmeye aykırılık nedeniyle TTK m.1150 uyarınca meydana gelecek her türlü zarardan da taşıyan sorumlu olur.

İstisnai olarak eğer taşıtan taraf izin vermişse, başkaca bir gemi ile taşıma, aktarma veya yükleme yapılabilir. Bu sebeptendir ki çarter sözleşmelerinde genellikle ikame veya aktarma şartı konulmaktadır.

Tam-Kısmi Çarter Sözleşmesi 

Navlun sözleşmesine göre taşıtan tarafa tahsis edilen yerin hacmine göre çarter (charter) sözleşmesi tam veya kısmi çarter olarak iki türlüdür.  

Tam çarter sözleşmesi, taşıyan tarafın navlun bedeli karşılığında geminin tamamını taşıtan tarafa tahsis etmesidir. 

Kısmi çarter sözleşmesi ise taşıyan tarafın navlun bedeli karşılığında, geminin belirli bir kısmını taşıtana tahsis etmesidir.

Navlun Sözleşmesi Unsurları

Navlun sözleşmesinin unsurları şunlardır:

• Taşıma taahhüdü,

• Eşya taşıma taahhüdü,

• Deniz yoluyla taşıma taahhüdü,

• Taşıma taahhüdünün gemi yoluyla gerçekleşmesi.

Taşıma Taahhüdü

Navlun sözleşmesinin ilk unsuru taşıma taahhüdüdür. Bu durum TTK m.1138’de açıkça belirtilmiştir. Esasen navlun sözleşmesi ile gemi kira sözleşmesi arasında temel fark da asli olarak yerine getirilmesi gereken hususun taşıma taahhüdü olmasıdır.

Taşıma taahhüdünün nasıl gerçekleştirileceği ise yukarıdaki başlıklarda açıklanan navlun sözleşmesi türüne göre değişkenlik gösterir.

Temel olarak eşyanın veya malın yükleme ya da boşaltma yerinin hukuken sözleşmede yer alması zorunluluğu yoktur. Ancak uygulamada uyuşmazlık yaşanmaması adına bunlara sözleşmede mutlaka yer verilmesi gerekir. 

Eşya Taşıma Taahhüdü

Navlun sözleşmesinde asıl iş bir eşyanın taşınması olarak ifade edilebilir. Eşyadan kastedilen ise canlı insan dışında taşınması mümkün her türlü maddi ya da fiziki maddedir. Bu anlamda canlı hayvanlar dahil olmak üzere heme her şey taşımanın konusu olabilir.

Navlun sözleşmesinde taşınacak olan eşyanın ticari bir eşya olmasu veya iktisadi anlamda bir değer taşıyıp taşımamasının herhangi bir önemi bulunmaz. Hatta eşyanın mülkiyet hakkının kimde olduğu da önemli değildir. 

Deniz Yoluyla Taşıma Taahhüdü ve Taşımanın Gemi İle Gerçekleştirilmesi

Navlun sözleşmelerinde taşıma tahhüdünün deniz yoluyla ve gemi ile yapılması gerekir. Dolayısıyla nehirlerde veya göllerde yapılan taşımalar navlun sözleşmesi kapsamına girmezler.

Navlun sözleşmesinde taşımanın gemi ile gerçekleştirilmesi hususunda ise hangi araçların gemi olarak kabul edileceği tartışmalıdır. Zira Türk hukuku veya uluslararası hukukta hangi araçların gemi sayılacağı ve gemi vasfını haiz olacağı noktasında farklı tanımlar bulunur.

Türk Ticaret Kanunu m 931/I’de, suda hareket etmesini gerektiren, yüzme özelliği bulunan ve pek küçük olmayan her araç gemi olarak kabul edilir.

DİKKAT: Tüm bu unsurları içeren geminin navlun sözleşmesinden kaynaklanan taşıma taahhüdünü gerçekleştiriebilmesi için için ticaret gemisi olması gerekir. Çünkü deniz ticareti kanunlarının uygulanması için geminin ticaret gemisi olması gerekir. TTK m.931/2’ye göre, suda ekonomik menfaat sağlama amacına tahsis edilen veya fiilen böyle bir amaç için kullanılan her gemi, kimin tarafından ve kimin adına veya hesabına kullanılırsa kullanılsın “ticaret gemisi” olarak tanımlanır.

Navlun Faturası Nedir?

Navlun faturası deniz yoluyla eşya taşımacılığında eşyanın taşınması veya nakliyesi için belirlenen ücreti gösteren belgedir. Navlun faturasında navlun bedeli eşya bedeline dahil olarak ya da ayrı olarak gösterilebilir.

Navlun faturasında temel olarak yer alması gerekenler şunlardır:

• Alıcı ve gönderici taraf bilgileri,

• Taşınmaya konu eşyaya veya mala ilişkin tür, özellik vb. Bilgiler,

• Eşyanın veya malın taşınma rotası, yüklenme ve boşaltma yeri,

• Eşyanın veya malın hangi yolla taşınacağı (deniz, kara veya hava),

• Teslimat süresi,

• Taşıma ücreti ve ücrete dahil olan hizmetlerin detayları,

• Navlun bedelinin ödeme tarihi, ödeme yöntemi ve ödemeye ilişkin gerekli diğer ayrıntılar.

Navlun faturası uygulamada muhasebe kaydı olarak da bilinir. Navlun faturalarının onaylı navlun faturası ve yerli navlun faturası olmak üzere iki türü bulunur.

Onaylı Navlun Faturası

Onaylı navlun faturası, orijinal faturanın ithalat yapılan ülke konsolosluğundan onaylandığını gösteren fatura türüdür. Bu onay esasen gümrüğe gösterilen faturanın zorunlu olarak onaylı olmasının bir gereğidir.

Yerli Navlun Faturası

Yerli navlun faturası, Gümrük Çıkış Beyannamesi içine eklenen ve KDV iadesini içeren fatura türüdür.

Navlun Sözleşmesinden Doğan Hukuki Davalar Uyuşmazlıklar ve Avukatın Önemi

Navlun sözleşmelerinin hazırlanması, deniz ticareti içerisinde taşımacılık açısından en önemli hususlardan biridir. Zira bu sözleşmelerde taşıma işleminin tüm ayrıntılarına yer verilmelidir. Bu durum hem taşıma işleminin sorunsuz ve istenilen şekilde yapılmasına hem de ileride doğabilecek uyuşmazlıkları önleme noktasında kolaylık sağlamaktadır.

Ayrıca belirtmek gerekir ki usulüne uygun ve kanuni şekilde hazırlanmış bir navlun sözleşmesi ileride uyuşmazlık ortaya çıktığında uyuşmazlığın çözümü noktasında en temel unsur olacaktır. Bu anlamda sürecin başından itibaren alanında uzman bir deniz ticareti avukatına danışılması faydalı olacaktır.

Sonuç

Günümüzde deniz taşımacılığı noktasında artan ticari hacim, navlun sözleşmelerinin hukuka uygun şekilde yapılmasının önemini daha da arttırmıştır. Çünkü deniz taşımacılığı her ne kadar diğer taşımacılık yollarına göre ucuz olması dolayısıyla çokça tercih edilse de, sevkiyat konusu malların zamanında ve zayiatsız şekilde ilgili yere ulaşması gerekir. Bu noktada çıkan uyuşmazlıklarda ise en temelde navlun sözleşmeleri dikkate alınır. Dolayısıyla uyuşmazlık yaşamamak veya uyuşmazlık yaşandığı sırada alanında uzman bir deniz ticareti avukatına danışılması faydalı olacaktır.