SÜRASTARYA SÜRESİ

Sürastarya süresi, bir gemide bulunan eşyanın yükleme veya boşaltma işlemleri için limanda fazladan beklediği süreyi ifade etmektedir. Dolayısıyla yükün boşaltılması veya yüklenmesi için fazladan geçen süreye sürastarya süresi adı verilir.

Yazımızda Sürastarya Süresi;

• Nedir?

• Nasıl Hesaplanır?

• Kaç Gündür?

• Ücreti Nedir?

• Alacakları Nasıl Tahsil Edilir?

soruları ayrıntılı olarak cevaplanıştır.

Sürastarya Nedir?

Sürastarya, eşyanın gemiye yüklenmesi veya boşaltılması işleminin zamanında yapılmaması halinde fazladan beklenen süreyi ifade etmektedir. Bu bağlamda starya süresinden sonra başlayan fazladan bekleme süresi sürastarya olarak tanımlanır. 

Sürastarya Süresi Nedir?

Sürastarya süresi, bir geminin yükleme veya boşaltma işlemleri için limanda fazladan beklediği süreyi ifade eder. Bu kapsamda taşıyanın eşyanın yükletilmesi için yükleme süresinden daha fazla beklemek zorunda olduğu süreye sürastarya süresi denir. Bu süreye denizcilikte “Laytime” yani yükleme süresi adı da verilir.

Deniz yoluyla yapılan taşıma işlemlerinde, yükü taşıyan tarafın sefere başlaması için yükün gemiye zamanında teslim edilmesi gerekir. Aynı şekilde yükü taşıyan tarafın başka seferlere zamanında gidebilmesi için yükün zamanında indirilmesi/boşaltılması gerekir. Aksi halde gemiler limanlarda fazladan beklemiş olacak ve ticari kayıplar meydana gelecektir.

Bu tür aksiliklerin önüne geçilmesi ve ticari kayıpları en aza indirmek amacıyla taraflar, yükün belirlenen sürede gemiye taşınmaması veya starya süresinde boşaltma işleminin tamamlanamaması ihtimali için fazladan bir bekleme süresi belirlemektedir. 

İşte bu bekleme süresine ise sürastarya süresi adı verilmektedir. Bu çerçevede sürastarya süresi, taraflar arasında yapılan çarter sözleşmesi veya taşıma sözleşmesine bağlı olarak belirlenir. 

Sürestarya Süresi Ne Zaman Başlar?

Sürastarya süresi, ihbarda yükleme süresinin bitim tarihi olarak bildirilen günü takip eden gün itibariyle başlar. Bir başka deyişle sürastarya süresi, starya süresinin bitmesiyle başlar. Tarafların bu süre içinde gemiye yükü yüklemesi veya gemiden yükü boşaltması gerekir.

Taraflar starya süresi belirlemişlerse, starya süresinin bittiği günü veya saati takiben işlemeye başlar. Sürastarya süresinin belirlenmesine ilişkin kullanılan bazı sistemler şunlardır:

• Transportable sistemde, gemi birkaç limana uğradığında bu seferlere ait süreler bir bütün olarak hesaplanır,

• Reversible sistemlerde, yükleme ve boşaltma süreleri birleştirilebilir,

• Averaging sistemlerde, yükleme ve boşaltma süreleri birbirinden bağımsız olarak hesap edilir ve kullanılır,

• Çarter partilerde, bekleme süresi genellikle tek kalem halinde yani bütün olarak kullanılır. Ancak bekleme süresi yükleme işlemlerinde fazla kullanılacak ise genelde bu süre boşaltma süresinden mahsup edilir. Nitelim süre herbir liman için ayrı ayrı hesaplanır ve yükleme-boşaltma için belirlenen günler birbirinden mahsup edilir.

Burada önemli olan husus, starya süresinin nasıl bittiğinin taşıyan taraf için önemsiz oluşur. Örneğin, taşıtan taraf gemiye yükü getirmekte gecikebilir ve starya süresi yüklemeden önce de sona ermiş olabilir. Bu durumda dahi starya süresi işlemeye başlamış ve hatta sona ermiş olduğundan, süreastarya süresi de işlemeye başlar.

Taraflar starya süresi belirlememişlerse, öncelikle bir yükleme-boşaltma süresi belirlenir. Eğer yükleme ve boşaltma işlemi 24 saatlik kesintisiz çalışmayla yapıalcaksa, ihtiyaç olunan süre yükleme-boşaltma süresi olarak kabul edilir. Nihayetinde ise yükleme-boşaltma işlemleri sona erdiğinde doğrudan sürastarya başlar.

Eğer sözleşmede starya süresi belirlenmemişse, sürastarya sürenini işlemye başlaması için karşı tarafa bir ihtar yapılması gerekir.

DİKKAT: Deniz Ticareti Hukukunda yer alan sözleşmeler, süreler ve tüm diğer uyuşmazlık halleri uluslararası hukukun etkin olduğu alanlardır. Dolayısıyla her bir ticari uyuşmazlığın kendi durumu içerisinde özel olarak değerlendirilmesi ve buna uygun bir hukuki yol haritası çıkarılması gerekir. Bu anlamda sürecin başından itibaren alanında uzman bir deniz hukuku avukatı/bürosuna danışılması tavsiye edilir.

Sürestarya Süresi Aşılırsa Ne Olur?

Sürastarya süresi aşılırsa, geminin limanda fazladan beklediği her gün için gemi sahibine demuraj adı verilen bir ceza ödenir. Sürastarya süresinin aşılması nedeniyle ödenecek olan demuraj bedeli ise günlük olarak hesaplanır ve genellikle bir sözleşme ile önceden belirlenir.

Demuraj bedeli için ayrıntılı bilgi için tıklayabilirsiniz: “Demuraj Nedir? Nasıl Hesaplanır?”

Sürastarya Süresi Nasıl Belirlenir?

Sürastarya süresi, taraflar arasında imzalanan sözleşme ile belirlenir. Eğer sözleşmede sürastarya süresi belirlenmemişse, sürastarya süresinin 10 gün olarak belirlendiği kabul edilir.

DİKKAT: Sürastarya süresinin varlığından bahsedebilmek için en azından sözleşmede sürastaryadan bahsedilmiş olması gerekir. Yani sürastarya için bir süre belirtilmemiş olsa bile en azından sürastarya için ücret belirlenmiş ya da sürastaryadan bahsedilmiş olması gerekir. 

Aksi halde sürastarya süresinin olmadığı ve starya süresinden hemen sonra artık geminin limanda bekleyebileceği bir süre olmadığı kabul edilir. 

Dolayısıyla eğer sözleşmede bu şekilde bir hüküm yoksa, starya süresinden sonra demuraj cezası işlemeye başlayacaktır.

YARGITAY’ın ÖRNEK KARARLARI DA Bu Şekildedir:

“Sürastaryadan bahsedebilmek için tarafların en azından sözleşmede sürastarya ücretini kararlaştırmaları gerekmektedir. Buna karşılık sözleşmede sürastaryadan hiç söz edilmemişse, bu tarafların aralarında starya süresinden sonra beklemelerini bitirdikleri anlamına gelmektedir.” (Yargıtay 11. H. D. 2014/ 12287 E., 2015/ 11462 K.)

DİKKAT: Sürastarya süresinin yükleme süresinin yarısı olarak belirlenmesi Eski Türk Ticaret Kanunu’nda yer almaktaydı. Yeni Ticaret Kanununa göre bu süre 10 gündür.

Sürastarya Süresi Nasıl Tespit Edilir?

Sürastarya süresi, bir sözleşme ile sabit bir süre verilerek veya yükleme işlemi sona erene kadar devam edeceği kararlaştırılarak tespit edilir.

Sürastarya eğer gün veya saat olarak belirlenmişse, bu süre kararlaştırılan sürenin sonunda kendiliğinden sona erer. Buna karşık, sözleşmede belirli bir gün sayısından sonra sürastarya ücretinin artarak devam edeceği de belirlenebilir. Uygulamada çarter partilerde bu durum sıklıkla görülür. Bununla birlikte, yükleme işlemleri ya da boşalma limanı işlemleri için ortak bir süre belirlenmesi de mümkündür.

İşte tüm bu işlemlerde sürastaryanın sözleşmeden belirlenmiş olduğu kabul edilir. 

DİKKAT: Uygulamada ise navlun sözleşmelerinde genellikle belirli kesin bir gün veya saat koymak yerine sadece sürastarya ücretinin belirlendiği görülür. Bu durumda da genellikle yükleme veya boşaltma işlemleri ne zaman sona ererse, sürastarya süresinin de o zaman sona erdiği taraflarca kabul olunur.

Sürestarya Süresi Nasıl Hesaplanır?

Sürastarya süresi, Pazar ve diğer tatil günleri dahil tüm günler aralıksız olarak hesaplanır. Yani sürastarya süresinin hesaplanması, süre işlemeye başladığında tatil günleri dahil takvimde yer alan tüm günlerin aralıksız olarak hesaba katılması yoluyla yapılır.. 

Sürastarya süresinin hesaplanmasında faaliyet sahası prensini geçerlidir. Dolayısıyla sürastarya süresi içinde bir yükleme veya boşaltma işleminin yapılmasını engelleyecek bir husus ortaya çıkarsa, sorumluluğun kimin faaliyet sahasında girdiği incelenir.

Örneğin, 

• Engel, yükü taşıtan tarafın faaliyet sahasında ortaya çıkmışsa, bu engel nedeniyle geçen boş süre sürastaryanın süre hesaplanmasında dikkate alınır. 

• Engel, yükü taşıyan tarafın faaliyet sahasında ortaya çıkmışsa, bu halde geçen süre sürastaryanın süre hesaplanmasında dikkate alınmaz. 

• Engel, ortak faaliyet sahasında ortaya çıkmışsa, yine bu durum sürastaryanın süre hesaplanmasında dikkate alınır.

DİKKAT: Taraflar sözleşmelerine FİOST kaydı koyarak, faaliyet sahalarını değiştirebilir. Bu sayede yükleme işlemleri için taşıtan sorumluluk altına girecek ve taşıyan taraf yükleme, boşaltma, istifleme veya tanzim gibi işlemler için sorumluluğu taşıtana yükleyecektir. Böylelikle  Sürastaryanın süre hesabında da tarafların kararlaştırdığı FIOST düzenine göre faaliyet sahaları belirlenir ve süre buna göre belirlenebilir.

Sürestarya Ücreti

Sürastarya ücreti, bir geminin starya süresinin sona ermesinden sonra limanda beklediği fazladan süre için ödenen bedeldir. 

Sürastarya ücreti navlun niteliğinde değildir. Dolayısıyla navluna ilişkin mevzuat kıyas yoluyla bile sürastarya ücretine ilişkin uyuşmazlıklarda uygulanamaz.

DİKKAT: Sürastarya ücreti, sözleşme ile kararlaştırılmışsa yükü taşıtan taraf sadece belirlenen bedelden sorumludur. Sözleşme kapsamının dışına çıkan haller hariç taşıyan tarafından daha fazla zarar edildiği gibi gerekçelerle fazladan bir ücret talep edilemez. Sadece taşıyan taraf zorunlu ve yararlı birtakım masraflar yapmışsa bunları talep edebilir.

Uluslararası anlamda “Laytime Definitions for Charter Parties 2013”e göre sürastarya ücreti, starya sona erdikten sonra geminin gecikmesine ilişkin olarak gemi sahibine kararlaştırılan miktarda ödenen bedeldir.”

Sürestarya Süresi ve Hukuki Destek

Sürastaryanın belirlenmesi, sürastarya ücretinin belirlenmesi ve bu ücretin tahsili veya haksız yere fatura edilen alacaklar için uluslararası hukuktan doğan hakların bilinmesi önem arz etmektedir. 

Bu noktada sürastaryanın süresi/ücreti ve sonrasında doğabilecek demuraj işlemleri için alanında uzman bir deniz ticareti hukuku avukatı/bürosuna danışılması tavsiye edilir.