DEMURAJ NEDİR? (DEMMURAGE)

Demuraj veya demmurage, bir limanda veya demiryolu sahasında konteynerlerin bekleme süresini aştığı için taşıyıcı firmaya ödenen gecikme ya da bekleme bedelidir. Bu çerçevede demuraj, konteynerlerin zamanında teslim alınmaması nedeniyle ödenen gecikme cezası olarak da tanımlanır.

Yazımızda Demuraj:

  • Nedir? 

  • Nasıl Hesaplanır?

  • Şartları Nelerdir?

  • Açılan Davalar ve Yaşanan Uyuşmazlıklar Nelerdir?

sorularına ayrıntılı cevaplar verilmiştir.

Demuraj Nedir? Demuraj Ne Demek?

Demuraj veya demmurage, bir limanda veya demiryolu sahasında konteynerlerin bekleme süresini aştığı için ithalatçı firmaya kesilen gecikme ya da bekleme bedelidir. Bu kapsamda demuraj, taraflar arasında navlun sözleşmesi ya da konşimento ile belirlenen bir tür gecikme cezasıdır.

Demuraj özellikle denizyolu taşımacılığında kullanılan, konteynerlerin yani yüklerin zamanında boşaltılmaması veya yüklenmemesi nedeniyle gemi sahibine ödenen ek ücreti ifade etmektedir. Bu durum uygulamada yükün çekilmemesi veya yükün taşınmaması olarak tanımlanır.

Demuraj bedeli genellikle şu hallerde oluşmaktadır:

  • Yükü teslim alması gereken gönderilenin (alıcının) bulunamaması,

  • Gönderilenin (alıcının) yükü kabul etmemesi,

  • Gönderilenin (alıcının) yükü teslim almaması,

  • Hareket limanında konteynerin bekletilmesi,

  • Mega konteyner gemilerinde, konteynerin gemiden indirilmesi ile serbest sürenin başlamasına karşılık, geminin tamamen boşaltılması ve  konteynerlerin yük sahiplerinin emrine hazır hale gelmesinin serbest sürenin bitimine denk gelmesi,

  • Gümrük işlemlerinin, gümrük müşavirliği işlemlerinin veya başka sebeplere dayalı olarak geminin limanda daha fazla beklemek durumunda kalması,

  • Yükün indirilmesi için gerekli işlemleri yapmaması,

  • Gönderilenin (alıcının) yükün teslimini talep etmesine rağmen gümrük işlemlerini tamamlamaması,

  • Gönderilenin (alıcının) yükün gümrük işlemlerini tamamlamasına karşın yükü gemiden ya da limandan çekmemesi, hallerinde gündeme gelir.

Özellikle son dönemde tüm dünyada navlun ücretleri artmış ve bunun sonucunda ise demuraj ve gecikme ücretlerinde fahiş bir artış yaşanmıştır. Dünya genelinde yaşanan bu artış özellikle maliyetlerin artması ve Maersk Line gibi dünya çapında taşımacılık faaliyetleri yürüten şirketlerin belirlediği ücret tarifesine göre şekillenmesinden kaynaklanır.

Neticede ise ithalat veya ihracat şirketleri, olası konteyner gecikmeleri nedeniyle doğan uyuşmazlıklarında büyük gecikme cezaları ile karşılaşmaktadır.

Uygulamada ise davalar genellikle bu ücretlerin fahiş olması ya da hukuksuz olması iddiasıyla açılır. Önemle belirtmek gerekir ki bu cezaların şartları usule uygun olduğunda hukuksuz bir tarafı yoktur. Ancak bedelin ne kadar olacağı, cezaya kimin sebep olduğu veya bedeli kimin ödeyeceği konusunda ciddi uyuşmazlıklar yaşanmaktadır. 

DİKKAT: Uygulamada pek bilinmese de demuraj bedelinin istenebileceği bir başka durum daha vardır. Şöyle ki; yükü taşıtan taraf yüklerini istiflemesi için konteyneri taşıyan şirkete teslim etmiş olabilir. Bu durumda taşıyıcı taraf, gümrük işlemlerini tamamlamak için yükü erken alması, bekletmesi veya sefere konteynerleri yetiştirememesi halinde de gecikme veya bekleme zarar ücreti ortaya çıkar.

Bu türden durumların ortaya çıkmasına ise bazı limanların yoğun olması, gümrük izin prosedürlerinin uzun sürmesi ve sözleşmelere yerel hukukun uygulanması sebep olur. 

Örneğin, taşıtan tarafın gümrük işlemleri için konteyner numarasını bilmesi gerekir. Yükü taşıyan şirket ise e-kayıt sisteminde yer alan işlem sırası gereği boş konteyner teslim alınmadan önce konteyner numarası belirleyemez.

İşte bu tür bir durumda taşıtan taraf konteyneri seferden önce teslim almakta ve hareket limanında bekleme cezası ortaya çıkması mümkündür. 

Birleşik Demuraj Nedir?

Birleşik demuraj, taraflara demuraj ve gecikme bedeli için verilen ortak (tek) serbest sürenin geçirilmesiyle oluşan demuraj bedelidir. Birleşik demurajda, demuraj ve gecikme bedeli için ayrı ayrı serbest süreler verilmek yerine her ikisi için de tek bir süre verilmektedir. 

Dolayısıyla demuraj ve gecikme süresi zararları da tek bir kalemdir ve bunlar birleştirerek tek bir ceza bedeli ortaya çıkmaktadır.

Örneğin, demuraj ve gecikme süresi için 20 günlük süre verilmiştir. Bu süre için 12 gününü yükün boşaltılması için kullanan tarafın artık 8 gün içinde konteynerleri boş olarak taşıyıcıya iade etmesi gerekir. Bu süreyi konteyneri taşıtan taraf dilediği şekilde kullanabilecektir. Yeterki verilen toplam süre aşılmadan, konteynerler boş olarak taşıyıcıya teslim edilsin.

Dünyada ise genelde Çin, İngiltere ve Türkiye’de büyük taşıma şirketlerinin bu şekilde birleşik olarak tek bir süre verdiği ve bu sistemi kabul ettiği görülür.

Ancak, Almanya, Hollanda veya Amerika gibi ülkelerde ise birleşik bir süre verilmez. Gecikme bedeli için ayrı süreler verilmekte ve bu kalemler ayrı hesaplanmaktadır.

Demuraj Bedeli Nasıl Belirlenir?

Demuraj bedeli,  taşıyıcı firma ile ithalatçı firma arasında imzalanan bir sözleşme ile belirlenir. Bu kapsamda demuraj bedelinin, taraflar arasında yapılan navlun sözleşmesi veya konşimentoda demuraja ilişkin hüküm konulmasıyla belirlenmesi mümkündür.

Demurajın belirlenmesine ilişkin YARGITAY'ın görüşünün de şu şekildedir:

“Konteyner demuraj ücreti kural olarak navlun sözleşmesi veya konişmentoda bu hallerde ceza ödeneceğine dair bir kayıt bulunması koşuluyla taşıyan tarafından talep edilebilecektir.”  (Yargıtay 11. HD E.2015/5836, K. 2015/13401)

Konu hakkında yaşanan uyuşmazlıklar ve alacak takipleri için alanında uzman bir deniz ticareti hukuku avukatı/bürosuna danışılması önerilir. Zira bu tür uyuşmazlıklar ve alacak takipleri hususi ve hukuki olarak teknik işlemler barındırmaktadır. Sürecin etkin ve hızlı bir şekilde yönetilmesi ticari faaliyetlerin sağlıklı yürütülmesi için elzemdir.

Demuraj Bedeli Nasıl Oluşur?

Demuraj bedeli, taraflar arasında yapılan anlaşmaya göre konteynerlerin gemiden indirilmesi veya boşaltılması için ithalatçı firmaya verilen sürenin aşılmasıyla oluşur.

Bir başka deyişle demuraj bedeli, konteynerin yani yükün zamanında çekilmemesi nedeniyle limanda kaldığı fazla süre nedeniyle ek liman masraflarının ortaya çıkmasıyla oluşmaktadır.

Konteynerin yani yükün boşaltılması için verilen süreye uygulamada “serbest süre”, “starya”  ya da  “free time” adı verilir. İşte bu sürenin sonunda eğer yükler hala çekilmemişse, demuraj masrafı oluşmaktadır.

Demuraj Şartları Nelerdir?

Demuraj şartları şunlardır:

  • Demuraj bedeline ilişkin navlun sözleşmesi veya konşimentoda bir hüküm bulunması,

  • Denizyoluyla taşınan konteynerlerin limanda bekleme süresini aşması.

Demuraj Bedeline İlişkin Hüküm Bulunması

Demurajın oluşması için gereken ilk şart taşıyıcı firma ile ithalatçı firma arasında imzalanan bir sözleşme ile belirlenir. Bu kapsamda taraflar arasında yapılan navlun sözleşmesi veya konşimentoda gecikme işlemlerine dair hüküm konulmasıyla demuraj bedelinin belirlenmesi mümkündür.

Kanunlarımıza göre yük senetleri mevzuatımızda yazılı şekilde yapılması gereken işlemler arasında sayılmıştır. Bu kapsamda konşimento da dahil olmak üzere demuraj anlaşmasının geçerli olabilmesi için yazılı bir belge bulunması gerekir. 

Navlun sözleşmesi ise mevzuatımızda herhangi bir yazılı şekle tabi değildir. Dolayısıyla eğer bir konşimento ya da yük senedi düzenlenmeden yapılan bir taşıma işi varsa, konteyner demurajının da oluşması için herhangi bir yazılı belgeye ihtiyaç yoktur. 

Taşıma işleminde taşıtan ve malın alıcısı aynı kişi ya da kurumsa, serbest süre ve bu sürenin aşılması nedeniyle uygulanacak ceza doğrudan navlun sözleşme ile kararlaştırılabilir. Ancak, konteynerin alıcısı farklı bir kişi olması ya da konşimento hamili olan tarafın yükün teslim alması için başvuruda bulunması gereken hallerinde, gecikmeye ilişkin hallerin konşimentoda ya da başkaca bir taşıma senedinde yazılı olarak yer alması gerekir.

DİKKAT: Taşıyıcı firmalar genellikle web sitelerinde ve yerel acentelerle yükü gönderen tarafı gecikme cezaları hakkında bilgilendirdiği görülür. Bu konuda yazılı olarak herhangi bir miktar belirtilmeden sadece taşıtan tarafın konteyner bekleme veya gecikme zararına ilişkin sorumlu olacağını belirtmesi yeterlidir. (Yargıtay 11. H.D. E.2015/5836, K.2015/13401)

Ayrıca önemle belirtmek gerekir ki, uygulamada bazı YARGITAY kararlarında, konşimentoda doğrudan konteyner demurajına ilişkin bir hüküm yazılmasa bile, yükün gönderildiği taraf veya temsilcilerine yerel acenteler tarafından taahhütname veya varış ihbarnamesi imzalatılmaktadır. Bu belgelerde gecikme veya beklemeye ilişkin cezai hükümleri yer alıyorsa, yine demuraj hakkının doğduğu kabul edilmektedir.

YARGITAY BAZI KARARLARINDA, düzenlenen konişmentoda konteyner gecikme veya bekleme cezalarına dair herhangi bir hüküm yer almamasına rağmen gönderilenler ya da temsilcilerine yerel acentelerce imzalatılan taahhütname ya da yine acentelerce gönderilen varış ihbarnamesinde yer alan konteyner bekleme veya gecikme sorumluluğa ilişkin kayıtları geçerli kabul ederek; taşıyanın bu yönde bir talep hakkının varlığına ilişkin hükümler kurduğu görülmektedir. İlgili karar şu şekildedir:

“(...) taraflar arasındaki sözleşmede her ne kadar demmurage konusunda düzenleme yok ise de, davalının imzasını inkar etmediği 04.02.2009 tarihli taahhütnamede açıkça oluşabilecek konteyner gecikme bedeli, ardiye ve benzeri gecikmeyle ilgili her türlü giderin karşılanacağı taahhüt edilmiş olup, mahkemece bu belgeyle ilgili herhangi bir değerlendirme yapılmaksızın yazılı gerekçeyle karar verilmesi yerinde görülmemiş, kararın davacı yararına bozulması gerekmiştir.” (Yargıtay 11. H.D. E. 2012/12133, K. 2013/11552)

Denizyoluyla Taşınan Konteynerin Bekleme Süresini Aşması

Demurajın oluşması için gerekli ikinci şart, konteynerlerin yani yükün bekleme süresini aşacak şekilde limanda kalmasıdır.

Taşınan konteynerlerin gemiden boşaltılması ve liman sahasına bırakılması ile serbest süre başlayacaktır. Bu süre için mutlaka yükün liman sahasından çekilmesi gerekir. Aksi halde konteyner demuraj masrafı günlük olarak işlemeye başlayacaktır. 

Demuraj bedelinin oluşması için herhangi bir ihtara gerek yoktur. Yani tarafların daha önce yapılan anlaşma sağladıklarından, gecikme veya bekleme süresi için verilen cezanın başlaması için herhangi bir bildirim yapmalarına gerek yoktur. 

Demuraj Hesaplaması Nasıl Yapılır?

Demuraj hesaplaması, ithalatçı firmaya verilen serbest sürenin geçtiği ilk gün baz alınarak yapılır. Bu kapsamda demuraj hesaplaması, konteynerlerin sayısı, türü ve değerinin incelenerek serbest sürenin geçtiği gün bazında yapılır.

Demuraj hesaplaması kriterleri ise şunlardır:

  • Serbest sürenin kaç gün aşıldığı,

  • Konteynerlerin türü ve hacmi,

  • Konteynerlerin adedi,

  • Taraflar arasında anlaşma hükümleri.

Yukarıda yer alan kriterlere göre gün bazında bir hesaplama yapılır. Dolayısıyla her bir taşıma işleminde yaşanan gecikme nedeniyle ortaya çıkabilecek ceza ücreti de farklıdır. Örneğin 20’lik bir konteynerın beklemesi ile 40’lık bir konteynerin beklemesi arasında doğacak ceza bedeli açısından fark oluşacaktır.

Hesaplama yapılırken, taşıyan şirketin zararları göz önünde bulundurulur. Bu zarar kalemleri şunlardır:

  • Yükün çekilmemesi nedeniyle taşıyan şirketin yeni müşterilerine konteyner sağlayamaması,

  • Navlun ve diğer ticari sirkülasyonun kaybı,

  • Konteynerler başka bir şirketten kiralanmışsa, bunlara ilişkin kira bedeli ödenmek zorunda kalınması,

  • Boş konteynerler için yapılacak işlemler nedeniyle yeni bir konteyner konumlandırma ücretinin ödenmesi.

Demuraj Nedeniyle Oluşan Davalar

Demuraj nedeniyle oluşan davalar, cezai bedelin sözleşmede yeterli açıklıkta belirlenmemiş olmaması, serbest sürenin tayininde yaşanan uyuşmazlıklar, bekleme veya gecikmeye kimin sebep olduğunun belirlenmesi ya da bu bedelinden kimin sorumlu olduğunun tespiti gibi pek çok durumdan kaynaklanabilir.

Özellikle son dönemde navlun, liman işletmelerinde bekleme ve gecikme ücretlerinde fahiş bir artış yaşanmıştır. Bu artış sonucunda yaşanan uyuşmazlıklarda bedellerin çok yüksek gelmesi, ithalat ve ihracat yapan firmaları zor duruma düşürmektedir.

Uygulamada ise davalar genellikle ceza miktarlarının fahiş olması ya da hukuksuz olması iddiasıyla açılır. İcra takipleri, alacak davaları, sözleşmeden kaynaklı uyuşmazlıklar vb. Gibi hususlar nedeniyle ticari  davalar halihazırda sıklıkla açılmaktadır.

Bu anlamda süreç içinde alanında uzman bir deniz ticareti hukuku avukatına/bürosuna danışılması tavsiye edilir. Çünkü deniz ticareti hukuku alanında yaşanan uyuşmazlıklar yüksek meblağlar içermekte ve teknik-hususi bilgiler gerektirmektedir. 

Bu noktada özellikle taraflar arasında belirlenen ihracat teslim şeklinin ne olduğu, hangisinin seçildiği çok önemlidir. Zira bu durumda cezaya sebep olan fiili hangi tarafın işlediği ve dolayısıyla bu bedelden kimin sorumlu olduğu incelenebilmektedir.

İlgili yazı için tıklayabilirsiniz: “ihracat teslim şekilleri”

Konteyner Demurajı ve Gecikme Bedeli Arasındaki Fark Nedir?

Konteyner demurajı ve gecikme bedeli arasındaki fark, demurajın yükün çekilmemesi nedeniyle oluşmasına karşın gecikme bedelinin konteynerin boşaltıldıktan sonra taşıyıcı şirkete iade edilmemesidir.

  • Uluslararası Forwarderler Federasyonu’na göre ihracat (export) yapılan yüklerde demuraj, konteynerin liman sahasına girmesi ile başlar ve yüklerin gemiye yüklendiği ana kadar işlemeye devam eder

    • Gecikme süresi ise boş konteynerin terminal ya da depodan alınarak dolu biçimde  terminale getirilmesi arasında işler,

  • Uluslararası Forwarderler Federasyonu’na göre ithalat (import) yapılan yüklerde demuraj, konteynerin boşaltılması ve liman sahasından çıkartılmasına kadar işlemektedir.

    • Gecikme süresi ise dolu konteynerin terminal sahasından çıkarılması ile boş şekilde kararlaştırılan noktaya teslimi arasında geçen sürede işler.

Ardiye Ve Demuraj Arasındaki Fark Nedir?

Ardiye ve demuraj arasındaki fark, ardiye masrafının taşıyıcı firmaya değil liman işletmesine ödenmesidir. Çünkü demurajda taşıyıcı firmaya karşı yaşanan gecikme nedeniyle sorumluluk doğarken, ardiye de yükü deposunda tutan liman işletmesine karşı sorumluluk bulunur.